Một trong những nghi thức trong tục cúng của người Việt Nam chính là lễ cúng mở cửa mả. Đây là nghi thức được tiến hành sau khi chôn cất người đã khuất sau 3 ngày, với mục địch là giúp vong linh của họ được siêu thoát. Và để có thể thực hiện nghi thức này một cách đúng đắn, bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề: Cách cúng, văn khấn mở cửa mả.
CÚNG CỬA MẢ LÀ GÌ?
Trước khi giới thiệu về nghi thức văn khấn mở cửa mả trong thời gian 3 ngày, chúng ta cần hiểu về nguồn gốc và truyền thống của nghi lễ này. Phong tục tâm linh của Việt Nam không ghi chép về việc này, nhưng sau thời kỳ ảnh hưởng nền văn hóa tín ngưỡng từ Trung Quốc, các nghi thức tang lễ, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Bộ, đã xuất hiện và trở nên phổ biến.
Nghi lễ mở cửa mả trong thời gian 3 ngày là một phần quan trọng của tang lễ, nơi người thực hiện lễ cố gắng giúp vong linh của người quá cố sớm được siêu thoát. Việc này được xem là quan trọng vì nếu không tiến hành lễ mở cửa mả, vong linh có thể bị giam giữ, lạc lõng, thậm chí không có khả năng tiến vào kiếp sau. Nghi lễ mở cửa mả không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn liên quan đến hiện thực và tình cảm đối với người thực hiện.
Thông thường, người thực hiện nghi thức mở cửa mả là các sư thầy. Có thể mời các vị sư về nhà để làm nghi lễ hoặc tổ chức tang lễ tại chùa để tiến hành lễ cúng mở cửa mã.
Ý NGHĨA LỄ CÚNG MỞ CỬA MẢ
Nghi thức mở cửa mả mang đến nhiều giá trị quan trọng khi được xét qua nhiều góc độ khác nhau.
Đối với người đã khuất, theo phong tục tâm linh Nam Bộ, nghi lễ mở cửa mả trong 3 ngày có ý nghĩa lớn về việc hồi sinh vong hồn. Trong khoảnh khắc này, linh hồn mới nhận ra rằng họ đã chấm dứt cuộc sống trần thế và trải qua sự đau lòng. Gia quyến thực hiện lễ cúng và tâm sự là cách giảm bớt nỗi đau, chia sẻ phần nào khổ đau của người đã khuất, giúp họ sớm giải thoát và tiến vào thế giới bên kia.
Đối với người thân, nghi thức mở cửa mả không chỉ là cách để gia quyến tưởng nhớ người đã qua đời mà còn là dịp để họ cầu chúc và niệm kinh cầu siêu, giúp vong linh được siêu thoát và giảm nhẹ tội lỗi khi còn sống. Quan niệm về cuộc sống mới sau khi chết được coi là một sự khởi đầu mới, và lễ cúng mở cửa mả là cách gia quyến thể hiện tình cảm, sự nhớ nhung và lòng tri ân đối với người thân đã ra đi.
LỄ VẬT CÚNG MỞ CỬA MẢ
Đây là phần không thể thiếu trong mọi nghi lễ, với nghi thức cúng cử mả cho người đã khuất thì dưới đây là các lễ vật cần có:
- 4 cây đèn cầy hoặc nến.
- Tiền vàng cúng lễ.
- Cái than làm bằng bẹ chuối ( nam 7 bậc, nữ 9 bậc )
- Cây mía lao để ngọn
- Hoa tươi và đĩa trái cây ( mỗi loại chia làm 2 phần : 1 cúng đất đai và 1 cúng vong).
- 3 ống trúc ( 1 đựng muối, 1 đựng gạo và 1 đựng nước có bịt nilon trên đầu).
- Năm thứ đậu hay còn gọi là ngũ đậu ( có thể mua 100gram cho 5 loại).
- 5 thẻ tre vót nhọn 1 đầu để làm bài vị cúng ngũ phương ngũ thổ tôn thần.
- 6 chén chè
- 2 đĩa xôi
- 1 bộ tam sên
- 7 cái chung
- 1 bình trà
- 1 xị rượu
- 18 con chim để phóng sinh (thay thế con gà).
CÁCH SẮP XẾP LỄ VẬT CÚNG
Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ lễ vật cơ bản cho lễ cúng mở cửa mả, bước tiếp theo là hướng dẫn bày trí các vật phẩm theo truyền thống:
- Đặt ba ống trúc vào dưới chân mộ, cắm sao cho phần uống của ba ống trúc dựa vào nhau. Phần trên của ba ống trúc được đặt trên bài vị của người đã khuất.
- Sắp xếp lễ vật như xôi chè, hoa quả và các đồ cúng khác lên mâm cúng vong theo trình tự truyền thống.
- Dùng thẻ tre và cắm vào các góc mộ người đã khuất. Trên thẻ tre có dán bài vị ngũ tôn thần, biểu tượng thần linh được tôn kính trong lễ cúng.
- Tiến hành thắp hương trước mộ. Cúng bài vị ngũ tôn thần và các bài vị xung quanh.
Bằng cách này, không chỉ đảm bảo chuẩn bị đầy đủ lễ vật mà còn tuân theo truyền thống về bày trí và cúng bái trong lễ cúng mở cửa mả, tạo ra không khí trang nghiêm và đầy tôn kính đối với người đã khuất.
NGHI THỨC MỞ CỬA MẢ
Lễ khai mộ trong truyền thống tâm linh Việt Nam đánh dấu sự chấp nhận và chấm dứt quá trình an táng của người đã khuất. Gia chủ thường thắp nhang và khấn xin chư vị tôn thần dẫn dắt linh hồn người chết về nghe kinh chứng minh lễ khai mộ. Trong lúc này, thang nam bảy nấc và nữ chín nấc được coi là bậc thang dẫn linh hồn leo ra khỏi huyệt mồ.
Đồng thời, các sư thầy tụng kinh, thỉnh tôn thần, triệu linh và đi quanh mộ 3 vòng để thực hiện phép sái tịnh. Các thành viên khác đi theo sư thầy, mỗi người cầm theo ít đậu, và có một người đại diện cầm mía lau con gà đi theo quanh mộ.
Sau khi hoàn thành 3 vòng quanh mộ, gia chủ tiến hành phóng sanh và thực hiện nghi thức hoá vàng mã, lạy tạ tôn thần, và dẫn vong về nhà.
BÀI CÚNG MỞ CỬA MẢ 3 NGÀY
Nam mô A Di Đà Phật! (x3)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư phật mười phương.
Con lạy Đức Đương cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương
Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân
Con kính lạy chư gia tiên Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ tỷ.
Hôm nay là ngày…….tháng……..năm………. Con trai trưởng (hoặc cháu đích tôn) là……… Vâng theo lệnh của mẫu thân (nếu là mẹ hoặc phụ mẫu nếu là cha), các chú bác, cùng anh rể, chị gái, các em trai gái dâu rể, con cháu nội ngoại kính lạy.
Nay nhân ngày lễ Tế Ngu theo nghi lễ cổ truyền, Kính dâng lễ mọn biểu lộ lòng thành. Trước linh vị của: Hiển……………..chân linh Xin kính cẩn trình thưa rằng: Than ôi! Trên tòa Nam cực, lác đác sao thưa; (nếu khóc mẹ thì đổi thành Bắc Vụ) Trước chốn Giao trì, tờ mờ mây khóa. Cơ tạo hóa làm chi ngang ngửa thế, bóng khích câu, khen khéo trêu người.
Chữ cương thường nghĩ lại ngậm ngùi thay, tình hiếu đễ chưa yên thỏa dạ. Ơn nuôi nấng áo dày cơm nặng, biển trời khôn xiết biết công lao. Nghĩ sớm hôm ấp lạnh quạt nồng, tơ tóc những hiềm chưa báo quả; Ngờ đâu! Nhà Thung ( Nhà Huyên nếu là mẹ) khuất núi, trời mây cách trở muôn trùng; Chồi Tử mờ sương, âm dương xa vời đôi ngả.
Trông xe hạc lờ mờ ẩn bóng, cám cảnh cuộc phù sinh chưa mấy, gót tiên du đã lánh cõi trần ai. Rồi khúc tằm. áy náy trong lòng, thương thay hồn bất tử về đâu, cửa Phật độ biết nhờ ai hiện hóa.
Suối vàng thăm thẳm, sáng phụ thân (hoặc mẫu thân) một mình lìa khơi. Giọt ngọc đầm đìa, đàn con cháu, hai hàng lã chã. Lễ Sơ Ngu (hoặc Tái Ngu, Tam Ngu) theo tục cổ, trình bày: Nhà đơn bạc, biết lấy gì để dóng dả.
Đành đã biết: đất nghĩa trời kinh, nào chỉ ba tuần nghi tiết, đủ lễ báo đền Cũng gọi là: lưng cơm chén nước, họa may chín suối anh linh, được về yên thõa Ôi! Thương ôi! Chúng con lễ bạc tâm thành, thành tâm kính lễ cúi xin được phù hộ độ trì. Cẩn cáo!
Nam mô A Di Đà Phật! (x3)
VÀI ĐIỀU LƯU Ý KHI CÚNG MỞ CỬA MÃ
Trong quan điểm tâm linh và văn hóa dân gian Việt Nam, người ta tin rằng mỗi người khi chết đi sẽ có hai phần chính: thể xác và linh hồn. Trong giai đoạn đầu sau khi mất, linh hồn mất phương hướng và có thể không nhận ra rằng họ chỉ là một vong hồn đã rời khỏi xác.
Để giúp linh hồn hội lại và tìm được hướng về nơi bình yên, người thân thường chú ý đến các vấn đề sau:
- Thời gian hội hồn thường cần mất thời gian, khoảng 3 ngày sau khi nhập thổ, linh hồn mới có thể hội lại một phần. Người ta thường thực hiện lễ cúng thêm một lần vào ngày thứ 7 kể từ khi nhập thổ để hỗ trợ quá trình hội hồn.
- Người ta tin rằng việc đốt hoặc chôn quần áo, vật dụng của người đã khuất vào ngày cúng cửa mả giúp linh hồn nhận ra mùi sớm, hội hồn và tụ vía.
- Sử dụng cây mía lao hoặc cây khác để buộc khăn của người đã khuất vào đầu cây. Tránh treo chuông gió vào cây mía lao, vì đây là vật để xua đuổi tà khí và có thể làm cho linh hồn không hội hồn được.
Có thể nói cúng cửa mả là nghi thức quan trọng, giúp cho vong linh của người đã mất ra đi nhẹ nhàng không còn vương vấn ở trần gian hiện tại. Về phần gia quyến cũng nhận thức và hiểu thêm để trong tang lễ dù có bối rối thì vẫn còn đủ tỉnh táo giúp linh hồn người đã khuất sớm chuyển kiếp.