Trong tín ngưỡng thờ nữ thần, thờ Mẫu tại Việt Nam, nếu như trong các miếu, đền tại miền Bắc thường thờ các thánh Mẫu, ông Hoàng, Bà Chúa, … thì tại các đền miền Nam, Chúa Bà Ngũ Hành hay còn gọi là bà Ngũ Hành, Ngũ Hành Nương Nương hay 5 mẹ Ngũ Hành được thờ tự phổ biến hơn cả. Vậy tục thờ này cụ thể như thế nào? Xem ngày hoàng đạo sẽ giới thiệu cho bạn đọc trong bài viết sau đây.
CHÚA BÀ NGŨ HÀNH LÀ AI? TỤC THỜ NGŨ HÀNH NƯƠNG NƯƠNG
Chúa Bà Ngũ Hành là một linh vật tâm linh quan trọng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, phản ánh triết lý Ngũ Hành từ triết học cổ Trung Quốc. Khái niệm Ngũ Hành, đại diện cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa và Thổ, là cơ sở của sự hiểu biết về sự cân bằng và tương tác của năm yếu tố này trong trời đất và vũ trụ.
Chúa Bà Ngũ Hành, hay 5 mẹ Ngũ Hành, kết hợp giữa tín ngưỡng dân gian và triết học, trở thành biểu tượng linh thiêng trong văn hóa Việt Nam. Tại nước ta, đặc biệt là ở các khu vực Miền Nam Trung Bộ và Nam Bộ, việc thờ phụng Chúa Bà Ngũ Hành trở nên phổ biến, thể hiện sự phụ thuộc của người Việt vào các yếu tố tự nhiên như mặt trời, gió, mưa – những yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và cuộc sống hàng ngày.
Các vị Chúa Bà Ngũ Hành được thờ tự bao gồm:
- Đệ Nhất Chúa Bà Kim Tinh Thần Nữ
- Đệ Nhị Chúa Bà Mộc Tinh Thần Nữ
- Đệ Tam Chúa Bà Thủy Tinh Thần Nữ
- Đệ Tứ Chúa Bà Hỏa Phong Thần Nữ
- Đệ Ngũ Chúa Bà Thổ Đức Thần Nữ
CÁC SẮC PHONG CỦA CHÚA BÀ
Sắc phong của các vị Chúa Bà đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện tính chính thống và uy tín của triều đình. Việc sắc phong cho Ngũ Hành Nương Nương trong triều đại Nguyễn đặc biệt quan trọng, chứng minh tầm quan trọng của đền thờ và thờ tự Ngũ Hành Nương Nương trong lịch sử Việt Nam.
Sắc phong của Chúa Bà tồn tại dưới hai dạng chung và riêng, phụ thuộc vào từng địa phương và cách thờ tự. Có những địa phương chỉ thờ tự một trong năm hoặc thậm chí cả năm, thể hiện sự linh thiêng và đặc biệt của mỗi vị Chúa Bà. Hàng vị cao nhất mà Chúa Bà có thể được phong là thượng đẳng thần, đây là hàng vị thần cao nhất trong hệ thống thờ phụng.
Tên gọi chung của 5 mẹ Ngũ Hành thường là Ngũ Hành Thần Nữ, Ngũ Hành Nương Nương, Ngũ Hành Tiên Nương, nhưng tùy thuộc vào từng địa phương, tên gọi có thể khác nhau như Kim Đức Thánh Phi, Thủy Đức Thánh Phi, Hỏa Niềm Tin Nữ hay Chúa Sắt Thần Nữ…
DÂNG LỄ 5 MẸ NGŨ HÀNH
Việc thờ cúng Chúa Bà Ngũ Hành được thực hiện tương tự như khi thờ cúng các vị thần khác, với việc sắm lễ và dâng hương vào ngày đầu năm hoặc đầu tháng. Để tạo điều kiện cho một lễ cúng lâu bền hơn, có thể tìm hiểu về Oản Tài Lộc, một lựa chọn trang trí bàn thờ đẹp mắt và sang trọng, có thể lưu trữ trong khoảng 6 tháng.
Trong việc dâng lễ Chúa Bà Ngũ Hành, không có quy định cụ thể. Chỉ cần đảm bảo bạn đã sắm đủ cho 5 bà với 5 loại màu tương ứng là xanh, đỏ, vàng, trắng và đen.
CÁC ĐỀN, MIẾU THỜ CHÚA BÀ NGŨ HÀNH
Chúa Bà Ngũ Hành thường được thờ tại nhiều địa điểm khác nhau, chủ yếu là các am, miếu, điện, có tên gọi địa phương là “miếu ngũ hành” hay “miếu bà”. Ở miền Nam, đặc biệt là ở vùng nông thôn, người dân thường xây dựng các ngôi miếu Bà khắp mọi nơi. Các ngôi miếu ngũ hành thường được xây gần nhau trên các thôn ấp và đường phố.
Tại một số vùng như quận Gò Vấp, Gia Định cũ, có thể thấy nhiều địa điểm thờ Chúa Bà Ngũ Hành liền kề nhau, đôi khi chỉ trong một khu phố đã có đến bốn chỗ thờ Bà. Ngôi miếu thờ Bà cũng có thể xuất hiện trong các vườn tược, nhà giàu, thậm chí cả những địa điểm nhỏ như ao cá, chuồng gia cầm.
Tuy không thuộc tín ngưỡng Phật giáo, nhưng Chúa Bà Ngũ Hành cũng có thể được thờ tại một số chùa cổ như chùa Phổ Đà Quan m (Gò Vấp), chùa Vạn Thọ (quận 1), chùa Bình An (Bình Tân). Sự phổ biến của lễ cúng và thờ cúng Chúa Bà Ngũ Hành thể hiện rõ sự ảnh hưởng và phát triển sâu rộng trong đời sống tâm linh và văn hóa của người Việt Nam.
VĂN KHẤN MIẾU BÀ NGŨ HÀNH
Dưới đây là một mẫu văn khấn để tôn vinh và cầu nguyện tại Miếu Bà Ngũ Hành:
“Trời cao, đất rộng, chúng con thành kính dâng lên Miếu Bà Ngũ Hành.
Chúng con xin kính dâng lễ bày tỏ lòng thành kính và biết ơn với sự ban phước của Ngũ Hành.
Nguyện xin Ngũ Hành ban cho chúng con sức khỏe, may mắn, bình an và thành công trong mọi việc.
Xin Ngũ Hành ban phước cho gia đình chúng con, để mọi người luôn sống hạnh phúc, đoàn viên và gắn kết với nhau.
Xin Ngũ Hành đội mũ bảo hộ, giúp đỡ chúng con tránh khỏi tai hoạ và điều xấu xa.
Xin Ngũ Hành ban phước cho đất nước, mang lại sự thịnh vượng và hòa bình cho mọi người.
Chúng con thành kính cầu nguyện và trân trọng tôn kính Ngũ Hành.
Xin Ngũ Hành lắng nghe và nhận lời cầu nguyện của chúng con.
Trân trọng cảm tạ và kính chúc Ngũ Hành vững vàng, vĩnh cửu trên trời cao.”
Lưu ý rằng đây chỉ là một mẫu văn khấn tham khảo và bạn có thể thay đổi hoặc điều chỉnh nó để phù hợp với quan điểm tôn giáo hoặc tín ngưỡng của bạn.
Như vậy tục thờ Chúa Bà Ngũ Hành là tục thờ phổ biến trong cộng đồng người Việt đặc biệt người Việt ở phương Nam. Đó là nét đẹp tâm linh đáng trân trọng trong văn hóa tín ngưỡng thờ nữ thần, mẫu thần.