Gà đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ cúng của người Việt, đặc biệt là trong các dịp quan trọng như mùng 1, ngày Rằm, hay các lễ tết khác. Cách bày gà trong các nghi thức cúng không chỉ là một vấn đề đơn thuần về hình thức, mà còn chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc về tôn trọng và sự kết nối với bề trên. Tuy nhiên, nên đặt gà cúng thế nào cho đúng, quay vào hay quay ra thì không bất kính với bề trên thì không phải ai cũng biết.
VÌ SAO PHẢI CHỌN GÀ TRỐNG CHOAI DÂNG CÚNG?
Con gà trống trong tâm lý dân gian Việt Nam đóng vai trò quan trọng, không chỉ là một loài vật cung cấp thịt, trứng mà còn được coi là biểu tượng của sự may mắn và dự báo tương lai. Đặc biệt, đầu năm, nhiều dân tộc như Mông, Tày thường thực hiện các nghi thức cúng gà trống để đoán định điều lành, dữ và tương lai của năm mới.
Lễ cúng gà trống đầu năm có những nghi thức đặc biệt, bao gồm việc cắt tiết và thả ra để xem hướng mà đầu gà quay sau khi giãy chết. Nếu đầu gà quay về nơi thờ ma nhà hoặc buồng chủ nhà, dự báo năm đó gia đình sẽ gặt hái thành công. Ngược lại, nếu quay ra cửa, có thể dự đoán năm mới sẽ khó khăn và gặp nhiều khó khăn trong kinh doanh. Họ sẽ bắt con gà khác cúng lại, nếu vẫn như thế thì phải mời thầy cúng về hóa giải… Còn với người Kinh thì lựa chọn gà cúng đơn giản hơn.
Gà trống cúng đêm giao thừa đặc biệt được lựa chọn kỹ lưỡng, đó là con gà trống hoa, mới le te gáy, không có khuyết tật, có bộ lông màu đỏ hoặc vàng đỏ, mào thẳng đứng, mỏ và chân có màu vàng, và điều quan trọng nhất là chưa đạp mái, tượng trưng cho sức khỏe và tinh khiết. Việc này nhằm mang lại linh nghiệm và hiệu quả cao trong lời thỉnh cầu và cúng dường cho các vị thần linh và tổ tiên.
Đối với người Việt, gà trống không chỉ là một loài vật nuôi cung cấp thịt và trứng, mà còn là biểu tượng tôn sùng mặt trời và là sự kết nối giữa thế giới con người và thế giới thần linh. Lễ cúng gà trống trở thành một phần không thể thiếu trong nghi lễ Tết, khi mà mọi gia đình đều mong muốn đón nhận một năm mới tràn đầy ánh sáng, may mắn và thịnh vượng.
Dịp Tết, giá gà trống tăng cao, gấp đôi, gấp ba so với ngày thường. Tại các vùng quê, người dân thường lo mua gà trống từ tháng 11, chậm nhất là đầu tháng 12 để dành đến Tết. Việc cúng gà trống không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn hướng đến mong muốn của người dân về một năm mới tràn đầy may mắn, thuận buồm xuôi gió cho nông nghiệp và đời sống của họ.
ĐẶT GÀ THẾ NÀO TRÊN BÀN THỜ?
Việc chọn lựa con gà cúng trong lễ giao thừa không chỉ là nghi thức truyền thống mà còn mang theo nhiều quan niệm tâm linh và văn hóa. Người dân thường tin rằng việc có được một con gà cúng như ý sẽ mang lại sự yên tâm và may mắn cho gia đình trong năm mới.
Trong lễ cúng giao thừa, mâm cúng được sắp xếp một cách cẩn thận, và với vị trí quan trọng nhất là con gà cúng. Quan niệm dân gian khuyến khích việc đặt đầu gà quay ra đường, nhằm chào đón Ngài Tân Niên, vị thần được coi là người quản lý và hành khiển mỗi năm. Việc đặt gà quay đầu vào trong bát hương, há miệng, chân quỳ, và cánh duỗi tự nhiên được xem như tư thế lý tưởng, được mô phỏng theo hình ảnh “con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu”. Điều này được coi là cách bày tỏ sự tôn trọng và sẵn sàng đón nhận niềm vui và may mắn cho năm mới.
Tuy nhiên, có quan điểm cho rằng việc quay đầu gà ra ngoài sẽ tạo ra hình thức đẹp mắt hơn, trong khi quay đầu vào trong thì có thể không được coi là đẹp mắt. Tuy nhiên, những quan điểm này chủ yếu mang tính chất hình thức và không có ý nghĩa quyết định đến ý chí và tâm linh của lễ cúng giao thừa.
Trong nghi lễ cúng, việc bài trí và bày tỏ con gà trống đòi hỏi sự tôn trọng và tâm linh. Khi cúng lễ, việc giữ nguyên cả con gà trống không chỉ mang lại sự đẹp mắt mà còn tạo nên bầu không khí nghiêm túc và trang trọng. Con gà trống đứng trên bàn thờ không chỉ là biểu tượng của niềm tin tôn giáo mà còn là hiện thân của sức mạnh và may mắn.
Đối với con gà mái, việc chặt miếng cũng có thể thực hiện, tuy nhiên, cần chú ý đến cách bày đĩa để không làm mất đi sự đẹp mắt và nghiêm cẩn trong lễ cúng. Việc chặt miếng thịt gà nên được thực hiện khi thịt đã nguội để giữ cho miếng thịt trở nên gọn mắt và không làm mất đi hình thức trang trí.
Quan trọng nhất, không nên chặt khi thịt gà còn nóng để tránh tình trạng bắn bẩn xung quanh và tránh làm cho thịt gà trở nên nát nhũn và méo mó. Cũng nên tránh sử dụng thịt gà qua các phương pháp như quay, rán, ninh, hay om vì không chỉ làm mất đi tính nghiêm cẩn mà còn tạo ra màu sắc không đẹp và không cân đối trong lễ cúng.
CÁCH LÀM GÀ CÚNG ĐẸP
Gà luộc dành cho mâm cơm tất niên có một chút khác biệt so với gà cúng Giao thừa. Trong khi gà cúng Giao thừa thường là gà trống non được dâng cúng, gà cho bữa tiệc tất niên thường là gà mái béo, đã đẻ trứng một đợt, để mang lại hương vị ngon cho bữa ăn.
Chị Nguyễn Thị Thảo – Trưởng bộ phận bếp tại Khách sạn Gondola, Hà Nội, chia sẻ những bước cụ thể để có con gà luộc đẹp và ngon. Quá trình chuẩn bị gà bao gồm việc mổ moi, làm sạch, và bổ miệng. Chân gà cũng được cắt khớp một cách khéo léo để đảm bảo rằng hai chân sẽ quặp vào bụng phía sau mà không bị co về phía trước. Để tạo ra tư thế gà bực tức và chuẩn bị đá song phi, chân gà cũng được cắt một cách tinh tế.
Khi đặt con gà vào nước lạnh, nó cần được đặt nằm nghiêng trong nồi, đầu ngửa ra phía lưng, và chân quặp phía sau bụng. Việc lật đều gà khi luộc là quan trọng để đảm bảo rằng gà sẽ không bị vẹo.
Để có một con gà cúng ngon và đẹp, quy trình luộc gà cũng đóng vai trò quan trọng. Sau khi chuẩn bị và làm sạch con gà, bước tiếp theo là quá trình luộc gà. Trước hết, cần đổ nước lạnh ngập thân gà trong nồi, không sử dụng nước nóng để tránh làm co lại da gà đột ngột và nguy cơ rách.
Nồi nước lạnh với con gà sẽ được đun sôi lăn tăn, nhưng không để nước sôi sùng sục. Trong khoảng 7-8 phút đầu tiên, hãy hớt bỏ bọt phát sinh để đảm bảo nước luộc sạch sẽ. Tiếp theo, thêm vào nước luộc một củ gừng và một củ hành đã được đập dập. Thời gian luộc tùy thuộc vào loại gà, khoảng 5 phút nếu là gà non cho lễ cúng Giao thừa, và 10 phút nếu là gà mái để dùng trong bữa ăn.
Sau khi đun sôi và luộc, bếp sẽ được tắt và đậy nắp vung, để con gà tiếp tục ngâm trong nước thêm 5 phút. Điều này giúp giữ cho thịt gà giữ lại hương vị và độ giòn. Khi vớt gà ra khỏi nước luộc, hãy thả ngay vào nước lạnh để làm giòn da gà. Sau đó, tháo dây buộc gà, bày ra đĩa, và trang trí bằng bông hoa hồng đỏ hoặc hoa tỉa từ lá xanh cũng tạo nên một hình ảnh đẹp mắt cho mâm cơm tất niên.
Trên đây là cách bày gà cúng trên bàn thờ chuẩn nhất mà Xem ngày hoàng đạo muốn chia sẻ đến các bạn. Hy vọng với những thông tin trên các bạn đã biết cách đặt gà cúng đúng cách rồi nhé. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết!